Wanneer liefde toeslaat: geweld tussen partners

Geweld en liefde gaan vaak samen in gezinnen. Oordelen in goed en kwaad heeft daarom weinig zin. Het komt er op aan de meestal complexe context van de situatie te bekijken. Dat wil niet zeggen dat geweld kan of mag verontschuldigd worden maar men kan wel proberen om het te begrijpen. Het is fundamenteel dat men zich hier meerzijdig partijdig opstelt. Zowel man als vrouw hebben sterke en zwakke kanten, en op individueel vlak kan je stellen dat niemand goed of kwaad is, zwart - wit denken is dus uit den boze.

Een manier om uit de geweldspiraal te geraken is wat men noemt: het time-outprogramma. Dit programma bestaat erin dat gezinsleden tijdig merken dat ze geweld gaan gebruiken en daar dan ook tijdig afstand van kunnen nemen. Dit werkt alleen als degene die geweld gaat plegen dat zelf merkt, als de andere dat opmerkt, is dat eerder koren op het vuur. Naast het time-outprogramma is het belangrijk om zichzelf te leren kalmeren d.m.v. allerlei methodes zodat men de situatie (samen) kan de-escaleren. Een goed sociaal netwerk kan daarbij ondersteunend werken.

Een aantal onderzoeken wijst erop :

• dat ongeveer 1 op 5 vrouwen slachtoffer was van lichamelijk geweld van de mannelijke partner
• daders van lichamelijk geweld zijn voor 80% mannen ; dit wijst erop dat de fysiek sterkere lichamelijk geweld gebruikt tegen de fysiek zwakkere om op die manier macht te verkrijgen of te behouden
• ook vrouwen gebruiken geweld in conflicten met hun mannelijke partners. Zo bvb proberen ze hun man fysiek tegen te houden als hij wil weggaan, waardoor het risico stijgt dat de man dan fysiek geweld zal gebruiken
• ook beginnen vrouwen vaak door hun man aan te vliegen uit grote frustratie; mannen gaan zich dan verweren, waardoor er ook weer het risico op fysiek geweld door de man ontstaat; sommige mannen slaan dan door en verwonden hun partner.
• partnergeweld komt ook voor in lesbische en homoseksuele relaties (ook bij 20 à 25% van deze koppels). Er is ook géén verschil in geweld. Er wordt wel door de omgeving anders naar gekeken, ten eerste omdat men veronderstelt dat geweld in bvb lesbische relaties minder voorkomt, en ten tweede omdat men bij confrontatie zegt "je kan er toch van weg als je wil...". Bij deze koppels is er een dubbel probleem: er is het probleem van geweld, en vervolgens ook het probleem van de erkenning van de holebi-relatie.
• het is mogelijk dat geweld van vrouwen naar mannen toe in intieme relaties (ook dus in hier boven opgegeven onderzoeken) schromelijk wordt onderschat. Het is een onderzoeksdomein dat er nog onontgonnen bijligt. Mannenmishandeling in de intieme sfeer behoort nog tot de taboesfeer. Er bestaan ook géén zelfhulpgroepen voor mannen. Lees meer ...

Wat verstaan we onder geweld?

De eerste vraag die we ons kunnen stellen: wat verstaan we onder geweld? We spreken van geweld wanneer iemand zijn/haar fysieke en/of psychologische overmacht misbruikt om de ander te bedreigen of te beschadigen met als doel angst te creeëren om daarmee iemands zijn/haar wil op te leggen, tegen de wens van die persoon in. Men probeert daarmee de andere in een ondergeschikte positie te brengen of te houden. Op die manier wordt er een relationele context gecreërd waarinde sterkere zijn wil kan opleggen aan andere, tegen diens wil in.

Wat in deze definitie dus telt is de interactie en het machtsverschil! Het gaat dus niet per se om lichamelijk letsel. Een dreigende lichaamshouding kan dus ook onder geweld vallen, en een gebroken vinger niet.

Het kan bovendien gaan om zowel fysiek, psychologisch als seksueel geweld: het doel is de andere controleren. Ook dreigen met geweld, dwang en vrijheidsbeperking zijn vormen van geweld.

De spiraal van geweld tussen partners

1. De verschillende stadia van de spiraal van geweld
   1. er is een romantisch ideaal of illusie (bij sommigen is dat heel sterk)
   2. er komen barsten in dat ideaal
   3. één van de partners gaat kritiek leveren, correcties willen aanbrengen: meestal is dat de vrouw, omdat zij in onze kultuur nog steeds het meest begaan is met het relationele
   4. die correcties slaan al snel om in verwijten
   5. dat leidt dan weer tot nieuwe barsten
   6. beide partners krijgen het gevoel dat ze een verkeerde keuze gemaakt hebben, en voelen zich verraden en rouwen om het verlies van dat oorspronkelijke romantische ideaal
   7. men begint terugtrekgedrag te vertonen, of verlatingsangst, ..., en daarbij kan geweld toenemen (geweld kan fysisch, maar ook psychisch)
   8. in deze verschillende stadia merk je genderformatie, waarbij je zal zien dat mannen meestal meer in de verdediging en in de aanval gaan of zich terugtrekken in hun eigen wereldje; vrouwen daarentegen gaan meer praten, meestal zijn ze ook verbaal sterker dan hun respectievelijke partners.
2. De spiraal van geweld vertaalt zich ook biologisch, je hartslag verhoogt bij conflicten, je adrenaline niveau stijgt, je bloeddruk verhoogt. Je gaat dan meer en meer terugvallen op basismechanismen. Het vecht-vlucht mechanisme treedt in werking; als je meer en meer ruzie maakt, kan je niet meer zo goed nadenken, je creativiteit daalt. Je mogelijkheid tot reflecteren, tot inzien wat de ander denkt, daalt. De meer primitieve delen van je brein worden geactiveerd. Als je daarbij ook nog middelen (zoals alcohol, drugs, medicatie, enz.) misbruikt, wordt de kans op geweld groter.
3. Je herkent de spiraal van geweld ook in de taal: men wil de ander overtuigen, luisteren hoort er niet meer bij, men weet al wat de andere zal zeggen, men gaat ook generaliseren, men uit géén klachten meer in de zin van je deed iets fout, maar men geeft kritiek, en breekt daarbij de ganse persoonlijkheid van de partner af, men gaat dus critiseren, aanvallen, verdedigen, minachten, theoretiseren, psychologiseren (de partner is ziek, psychologisch dan). De andere wordt als de vijand gezien, alles wat de ander zegt is gewoon negatief.
4. Als er ook fysiek geweld volgt, gaat men er zich voor schamen. omdat men dat niet voor zichzelf niet kan verdragen, gaat men de verantwoordelijkheid ervoor externaliseren: " het is de schuld van de partner dat ik zo gereageerd heb ...".