Wanneer en waarom is het zinvol traumaverwerking toe te voegen aan relatietherapie (en andersom)?

Sommige partnerrelaties lijden dikwijls omdat één van beide of beide partners opgelopen trauma's niet hebben verwerkt. Je ervaart dan als therapeut dat ondanks alle inspanningen de kern van de relatieproblematiek niet wordt opgelost. Net of er een niet te nemen hindernis in de weg staat. De verwerking van het trauma is een noodzakelijke voorwaarde om het relatiebootje terug vlot te krijgen.

Bij verschillende koppels heb ik daarom reeds traumabehandeling en -verwerking (o.m. met EMDR) toegepast in het kader van een relatietherapie, en met positief resultaat.

"Anderen te laten delen in de traumatische ervaring is een voorwaarde om de wereld weer als zinvol te kunnen beleven, Herman, J.L., Trauma en Herstel, 1993"

Door de aanwezigheid van de partner als getuige bij de traumaverwerking wordt diens empathie verhoogd, en wordt hij tevens een steun voor de andere partner. De partner krijgt voeling, dieper inzicht en begrip voor wat de ander heeft meegemaakt, en wat de gevolgen zijn (geweest) voor de persoon zelf en voor hun relatieleven. Een aantal ervaringen vallen op hun plaats. De partners krijgen samen zicht op de dysfunctionele gedachten en overtuigingen, op elkaars kwetsbaarheden en overlevingsstrategieën. Toegewijde partners worden net als de therapeut, geïntrigeerd en gefascineerd, betrokken en ontroerd door het luisteren naar het verhaal, en het verloop van de traumabehandeling en -verwerking. De aanwezigheid van een geliefde partner ondersteunt het proces. Schaamte en schuld verdwijnen in het proces van gedeelde verwerking.

Door het zo samenbeleven en verwerken van het trauma wordt de verbondenheid en de intimiteit van de partners vergroot. De partner wordt een steun en hulpbron, en kan bijkomend veiligheid bieden.

Ik heb al een paar keer meegemaakt dat de partners elkaars getuigen zijn in EMDR sessies, en elkaars vooruitgang individueel en relationeel plukken. Die ervaringen samen doormaken verhoogt de intimiteit, en de interactie, het geeft hoop, moed, kracht en ruimte. Ze krijgen terug vat op hun individuele en relationele situatie.

Op die manier kan ook secundaire traumatisering worden voorkomen. Immers om de confrontatie met de eigen emoties te vermijden, emoties die worden opgeroepen door het trauma en het lijden van het slachtoffer, kan de parner zich juist negatief of vijandig gaan opstellen in plaats van meelevend. Dit kan op zijn beurt het trauma nog vergroten en tot een complete impasse in de relatie leiden.

Door de aanwezigheid van de partner bij de traumaverwerking, kan deze ook naderhand bekrachtigend optreden bij veranderend en gewenst gedrag van de persoon met het trauma. Dit gedrag komt dan in de plaats van eventueel vroeger vergoelijkende reacties die daardoor net klachtgedrag of klachtinstandhoudend gedrag gaan bestendigen.

Valkuilen, hindernissen, voorwaarden en oplossingen

Traumabehandeling in relatietherapie vraagt wel een goede en zorgvuldige opvolging. Het is steeds belangrijk te beseffen dat de partner zelf géén therapeut is, de partner is in een aantal situaties betrokken partij is, zit soms met eigen stukken die voorgrond krijgen, stukken die ook mee dienen besproken te worden en verwerkt. Het vraagt de nodige inzet en geduld van beide partners in samenwerking met de therapeut. Een voorwaarde voor traumaverwerking in een relatietherapie is wel dat de partners voldoende toegewijd zijn aan elkaar.

Het kan ook gebeuren dat de persoon met het trauma bepaalde dingen niet durft zeggen of net wel zegt omdat de partner erbij is.

De persoon met het trauma kan zich ook kwetsbaarder gaan voelen of worden. Deze heeft niet meer de controle: er kunnen onverwachte dingen naar boven komen. Er moet daarom ook een duidelijk mandaat gegeven worden aan de therapeut dat de traumabehandeling kan en mag gebeuren in de aanwezigheid van de partner. Een goede nabespreking dringt zich op. Ik vraag altijd aan de aanwezige partner: "wat heeft jouw verrast". Samen met het koppel kunnen allerhande indrukken, gevoelens en gedachten besproken worden. De sessie kan ook meebrengen dat er een groter engagement wordt verwacht van de partner; dat zal deze gemakkelijker willen geven als deze beter begrijpt wat er aan de hand is.

De partnerrelatie moet stabiel en toegewijd genoeg zijn om aan traumaverwerking van één of beide partners te gaan doen. Het is mogelijk dat eerst de relatie moet versterkt of geheeld worden.