De vier gehechtheidstijlen in intieme relaties van volwassenen

Waarom is gehechtheid zo belangrijk in intieme relaties? Meestal zijn koppels de eerste twee jaren verliefd en tot elkaar aangetrokken op basis van o.m. seksuele aantrekkingskracht. Zo’n verliefdheid duurt echter niet lang, en intimiteit en de emotionele band of het ontbreken daarvan worden steeds belangrijker. De partners gaan zich dus emotioneel meer en meer gaan hechten. Gevoelens van beschikbaarheid, geborgenheid, intimiteit, veiligheid krijgen meer en meer de bovenhand.
Hechtingsproblemen zullen dan ook belangrijker worden naarmate de relatie langer duurt.
Bartholomew en Horowitz ontwierpen een model met 4 stijlcategorieën. Hun model was gebaseerd op de idee dat gehechtheidstijlen de gedachten van mensen weerspiegelen over zichzelf en over hun partners. Meer concreet: gehechtheidstijlen zijn er een functie van of mensen hun partners toegankelijk beschouwen en of ze reageren op vragen naar ondersteuning, en of ze zichzelf beoordelen als individuen waar anderen wensen op te reageren en hulp te geven. Op basis daarvan ontwikkelden ze vier categorieën gebaseerd op positieve of negatieve gedachten over hun partners en positieve of negatieve gedachten over zichzelf. In de figuur (zie infra) krijg je bovenaan het interne denkmodel over het zelf (dimensie angst) en vertikaal het interne denkmodel over de anderen (dimensie vermijding).
Op basis van dit model ontwikkelden ze verder een vragenlijst bestaande uit een aantal uitspraken op basis waarvan ze een gehechtheidscore konden samenstellen. De meest recente is de Close Relationships – Revised (ECR-R) ontwikkeld door Fraley, Waller en Brennan in 2000.
De uitspraken van de vragenlijst onderzoeken twee gehechtheiddimensies. De dimensie angst: hoe angstig is de persoon over zijn relaties. De dimensie vermijding: hoe vermijdend is de persoon in zijn relaties. Deze beide dimensies kunnen verder gebruikt worden om mensen te classificeren in de vier gehechtheidstijlen. Deze waren immers gebaseerd op gedachten over zichzelf en gedachten over hun partners. De dimensie gehechtheidangst relateert naar overtuigingen over zelfwaarde en of men al dan niet zal aanvaard of verworpen worden door anderen. De dimensie gehechtheidvermijding relateert naar overtuigingen over het nemen van risico’s in het benaderen of vermijden van partners. Combinaties van angst en vermijding kunnen dan gebruikt worden om de vier gehechtheidstijlen te definiëren. We bekomen dus één veilige stijl en drie onveilige stijlen: gepreoccupeerd, vermijdend en angstig – vermijdend.

Dat geeft de volgende resultaten:

1. De veilige gehechtheidstijl wordt gekenmerkt door lage angst en lage vermijding. De persoon heeft vertrouwen in anderen, maar staat ook open voor zijn eigen emoties en durft deze ook tonen. In intieme relaties kenmerken deze personen zich door hun gevoel van eigenwaarde en het plezier dat ze hebben om nabij te zijn in emotionele relaties. Er zijn voor de ander betekent dat de ander op je kan rekenen, dat de ander je kan vertrouwen, dat de ander zich aan je kan toevertrouwen. De omschrijving van beschikbaarheid als er zijn voor de ander geeft een richting aan voor de wijze van leven met de ander. Met deze omschrijving, het beschikbaar zijn, wordt niet bedoeld dat een ander zich opoffert of dag en nacht door de andere opgeroepen kan worden. Deze personen zijn niet bang voor intimiteit, maar ook niet bang om alleen te zijn. Ze hebben een gezond evenwicht ontwikkeld tussen zelfstandigheid en afhankelijkheid. Deze groep mensen kennen weinig angsten en problemen in hun relaties.
   
   De andere hechtingsstijlen zijn onveilig, daar merken we dat de balans tussen onafhankelijkheid en afhankelijkheid uit evenwicht is, waardoor er allerlei hechtingsproblemen tot uiting komen. Mensen met een onveilige hechtingsstijl zetten als het ware een negatievere bril op.
   
2. De gepreoccupeerde stijl wordt gekenmerkt door hoge  angst en lage vermijding. Gepreoccupeerd (verstrikt) wil zeggen, vooringenomen, in beslag genomen door zorgen, het vervuld zijn van zorgelijke gedachten. Ze hebben onopgeloste conflicterende jeugdervaringen die hun huidige relaties besmetten, alsook de houding naar zichzelf en anderen.  Deze personen compenseren het  gevoel van minder belangrijk te zijn (lagere zelfwaarde) met een drang naar excessieve nabijheid naar de partner toe. In intieme relaties worden gepreoccupeerde personen herkend als symbiotische partners: de aanklampers. De balans is doorgeslagen naar de afhankelijke kant. Ze zijn onzeker over zichzelf en over hun partner. Je kan bij hen verlatingsangst en jaloezie terugvinden. Het claimende heeft vaak de vorm van aandacht willen hebben, willen horen dat de ander van hen houdt, willen horen dat ze belangrijk zijn voor de partner. En ook die vragen gaan vergezeld met veel emoties.
   
3. De vermijdende stijl wordt gekenmerkt door lage angst en hoge vermijding. De balans slaat hier van alle hechtingsstijlen het sterkste door naar onafhankelijkheid. De persoon houdt zich op een afstand van anderen en vermijden intimiteit (bvb minder knuffelen). Ze hebben weinig of géén behoefte aan intimiteit en binding. Ze zijn liever alleen dan samen. Je kan hier echter niet spreken van bindingsangst. Deze groep krijgt maar een hechtingsprobleem als ze een relatie hebben, en als hun partner een grotere behoefte heeft aan nabijheid.
   
4. De angstig vermijdende stijl wordt gekenmerkt door hoge angst en hoge vermijding. Verwachtingen naar anderen worden gevolgd door de angst voor de reacties van de anderen, en ze zijn tegelijk ook onzeker over de eigen waarden, en dit maakt deze mensen inconsistent, angstig en ook verward. In intieme relaties zijn deze erg afhankelijk van anderen, vermits ze door hun relatie bevestiging zoeken voor hun eigen belangrijkheid (of zelfwaarde). Tezelfdertijd hebben ze negatieve verwachtingen van anderen, en zijn ze onderhevig aan het vermijden van nabijheid. Deze twee tegenstrijdige posities houden hen in een voortdurend conflict. Hier heb je dus de combinatie van bindingsangst en verlatingsangst. Dit is zowat de moeilijkste groep op relationeel vlak, je krijgt hier een patroon van aantrekken en afstoten. Als ik de dossiers bekijk uit mijn eigen praktijk, vind ik hier geregeld mensen terug met ernstige jeugdtrauma’s (zoals seksueel misbruik, emotionele verwaarlozing, enz.)

Alhoewel het zo is, dat een veilige hechtingsstijl relationeel minder problemen schept, wil dat niet zeggen, dat de andere hechtingsstijlen altijd ‘problemen’ geven, het hangt ook af van de betrokken partner. Als één van beiden bvb wantrouwig is en vlug jaloers (typisch voor een gepreoccupeerde stijl), hangt het er ook van af of de andere partner zich al dan niet aan die jaloezie stoort.

 

Volgend artikel: de gevolgen van hechtingsproblemen voor de relatie, lees verder ...

Vorig artikel: gehechtheid bij volwassenen, lees meer ...